1. Słowo Madera kryje w sobie trzy miejsca: 1) najbardziej nam znana wyspa Madera, 2) Region Autonomiczny Portugalii (jeden z dwóch, które posiada Portugalia – drugim jest Autonomiczny Region Azorów), w skład którego wchodzi wyspa Madera, wyspa Porto Santo, wyspy Desertas (trzy niezamieszkałe Wyspy Pustynne) i Selvagens (niezamieszkałe Wyspy Dzikie, na których znajduje się rezerwat przyrody, obiekt sporu między Portugalią i Hiszpanią) oraz 3) archipelag, w skład którego wchodzą wszystkie wymienione wyżej wyspy.

2. Archipelag Madera leży około 370 km od wybrzeży Gran Canarii, 685 km od wybrzeży Afryki, 770 km od Azorów, a dokładnie najbliższej wyspy liczącego 9 wysp archipelagu Santa Maria i około 970 km od Lizbony.

3. Archipelag Madera po raz pierwszy został odwiedzony przez portugalskich żeglarzy w 1419 roku pod załogą Henryka Żeglarza. W 2019 roku Madera świętowała więc okrągłą rocznicę swojego formalnego odkrycia przez Portugalczyków.

4. Region Madera zamieszkiwany jest przez około 270 tysięcy osób, z czego większość z nich żyje na wyspie Madera. Około 5 tysięcy osób mieszka na Porto Santo. Wyspy Desertas i Selvagens są zamieszkiwane tylko przez służby policji morskiej, wojsko oraz strażników czuwających nad rezerwatami przyrody.

5. Ośrodkiem administracyjnym Regionu Autonomicznego Madery jest Funchal, które zamieszkuje prawie połowa ludności archipelagu.

6. Funchal jest jednym ze 155 miast Portugalii. Według liczby ludności stanowi 22 najludniejsze miasto kraju.

7. Gęstość zaludnienia na wyspie Madera jest wyższa niż średnie zaludnienie w Unii Europejskiej. 75% populacji Madery mieszka na jedynie 35% powierzchni wyspy.

8. Cubanos – tak nazywają mieszkańcy Madery swoich rodaków żyjących w kontynentalnej Portugalii. Profetas to mieszkańcy wyspy Porto Santo, Vilhões i Vilhonas to mieszkańcy wyspy o bardzo silnym maderskim akcencie. Zaś mieszkańcy Porto Santo swoich rodaków mieszkających na Maderze nazywają amerykanami!

9. Najliczniejszą mniejszość narodową na Maderze stanowią Wenezuelczycy, następnie Brytyjczycy, Brazylijczycy i Niemcy.

10. Przez dłuższy lub krótszy okres na archipelagu Madera mieszkały takie osobistości jak: Krzysztof Kolumb, Karol Darwin, cesarzowa Austrii Sisi, Karol I Habsburg, a nawet Winston Churchill i Józef Piłsudski.

11. Najsławniejszym Maderyjczykiem jest Cristiano Ronaldo, który w 1985 roku urodził się w stolicy wyspy.

12. 1 lipca 1976 roku Portugalia przyznała Maderze polityczną autonomię, co umożliwiło stworzenie na wyspie własnego rządu.

13. Dlatego też 1 lipca obchodzony jest jako Dzień Madery. Oficjalnie dzień ten czczony jest nie tylko na Maderze, ale pamiętają o nim portugalscy imigranci na całym świecie.

14. Madera jest wyspą górzystą, z najwyższym szczytem Pico Ruivo wznoszący się na wysokość 1862 m n.p.m. Na szczyt góry można dotrzeć jedynie pieszo.

15. Po portugalsku, słowo madera oznacza drewno. Kiedy wyspa została odkryta przez Portugalczyków, w większości była pokryta lasem wawrzynowym.

16. Na Maderze znajduję się jeden z nielicznie występujących na świecie las wawrzynolistnych. Podobne znajdują się na Wyspach Kanaryjskich. Las ten jest reliktem trzeciorzędowym, kilkadziesiąt milionów lat temu takie lasy porastały południe Europy i północ Afryki. Las wawrzynowy, zwany Fanal wpisany jest na listę UNESCO.

17. Ponad 60% powierzchni Madery jest Parkiem Narodowym.

18. Madera jest wyspą semitropikalną. Dzięki swemu górzystemu ukształtowaniu terenu występuje na niej aż sześć stref klimatycznych i podobno 33 mikroklimaty.

19. Na Maderze rosną rośliny, których trudno szukać w innych miejscach na ziemi. Dzięki subtropikalnemu klimatowi i bogatej powulkanicznej glebie, na wyspie wyróżnić można około 2500 egzotycznych roślin.

20. Wody obmywające Maderę są jednymi z lepszych miejsc na świecie do obserwowania stworzeń żyjących w głębinach morskich. Ptaki, delfiny, żółwie, wreszcie 15 gatunków waleni są wysoce prawdopodobne do ujrzenia wokół wyspy. Wśród nich – kaszaloty spermacetowate, które mają tutaj idealne warunki do rozmnażania i karmienia młodych, przez co przy odrobinie szczęścia można je dojrzeć w tej części Atlantyku nawet przez cały rok.

21. Wyspa Madera pokryta jest ponad 2200 kilometrów lewad, czyli wodnych kanałów umożliwiających spływ wody z deszczowej północy na bardziej suche południe.

22. Portugalczycy rozpoczęli budowę lewad w XVI wieku. Skazańcy i niewolnicy byli wykorzystywani do stawiania akweduktów i drążenia kilkudziesięciokilometrowych tuneli w skale. Nie mieli do dyspozycji maszyn znanych nam z obecnych czasów.

23. Maderskie lewady nie są szersze niż metr, ich głębokość mieści się w przedziale 50-60 centymetrów. Prawie wszystkie lewady rozpoczynają się na północy i w środkowej części wyspy.

24. Większość z lewad jest własnością państwa, lecz niektóre należą do osób prywatnych, jak na przykład Levada Santa Luzia, która już od 1515 roku zaopatruje w wodę plantacje trzciny cukrowej niedaleko Funchal.

25. Korzystanie z lewad jest regulowane. Woda płynąca tymi kanałami jest dzielona przez różnych użytkowników (wioski, pola uprawne) przez określone dni i minuty w tygodniu. Średnio porcja wody na dany obszar przypada na 15 minut co 2 tygodnie. Każda lewada ma więc swojego Levadeiro, który czuwa nad prawidłowością i cyklicznością podlewania.

26. Poza transportem wody, lewady wykorzystywane są dzisiaj jako elektrownie wodne.

27. Lewady są też wielką atrakcją turystyczną Madery. Nadają się na krótsze i dłuższe spacery. Stopień trudności ich przejścia różni się na poszczególnych lewadach.

28. Turystyka stanowi ponad 20% PKB archipelagu Madery.

29. Około półtora miliona turystów rocznie odwiedza archipelag Madery. Pół miliona z nich dociera do wybrzeży wyspy statkami wycieczkowymi.

30. Madera produkuje swoje wino – pod nazwą Madera, które jest trunkiem wzmacnianym zawierającym około 20% alkoholu. Wino to produkowane jest wyłącznie na Maderze. Obecnie około 43% przychodów z eksportu pochodzi właśnie ze sprzedaży tego napoju. Wino to może być wytrawne, zwykle spożywane do przystawek lub słodkie podawane do deserów.

31. Madera rozpoczęła produkcję wina już w XV wieku. Wyspa była wtedy stacją przystankową dla statków płynących do wschodnich Indii. Do beczek wina dodawano spirytus, który zapobiegał przed popsuciem trunku przy tak długiej podróży morskiej. Kiedy takie niesprzedane baryłki wina powróciły na wyspę, mieszkańcy odkryli, że przedłużona ekspozycja na ciepło i ruch w statkach tylko poprawia smak wina.

32. Wino nazywane jest na wyspie vinho da roda, czyli wino, które odbyło podróż tam i z powrotem. Aby zmniejszyć koszty jego wytwarzania, Maderyjczycy rozpoczęli produkcję wina na wyspie. Beczki z winem zaczęto umieszczać w specjalnych pomieszczeniach, gdzie słońce i mieszanie pozwoliło uzyskać smak taki jak długa podróż.

33. Madera od 1872 roku produkuje też lokalne piwo – Coral. Browar ma w swoim asortymencie również lokalną lemoniadę Brisa oraz Laranjada – gazowany napój bezalkoholowy.

34. Na talerzach Maderyjczyków królują ryby i owoce morza. Mieszkańcy wyspy najczęściej zajadają się tuńczykiem, makrelą i miecznikiem. Ten ostatni należy do jednego z dań wyspy, podawany z bananami lub marakują.

35. Najbardziej popularną techniką termicznej obróbki mięsa i ryb jest espetada, czyli odpowiednio pocięte na drobne kawałki mięso, nabite na patyki i grillowane w piecach opalanych drewnem i węglem.

36. Carne em vinha d’alhos – to mięso marynowane w winie i czosnku, danie spożywane podczas Bożego Narodzenia.

37. Lotnisko na Maderze zostało otwarte 8 lipca 1964 roku z pasem startowym o długości 1600 metrów. Do momentu uruchomienia lotniska na Maderę można było dostać się jedynie drogą lądową.

38. Na maderskim lotnisku do tej pory miały miejsca 3 wypadki: w marcu 1973 roku podczas lądowania samolot hiszpańskich linii lotniczych Aviaco spadł do oceanu z 3 osobami załogi na pokładzie. W listopadzie 1977 roku samolot portugalskich linii lotniczych TAP lecący na wyspę z Brukseli z powodu bardzo trudnych warunków atmosferycznych podczas lądowania wpadł w poślizg i zsunął się kilkadziesiąt metrów w dół, złamał się na pół i stanął w płomieniach. Spośród 164 pasażerów 33 nie udało się uratować. Tego samego roku w listopadzie samolot szwajcarskich linii lotniczych SA de Genève Aerien również podczas podejścia do lądowania spadł do oceanu, zginęło 36 osób z 57 obecnych na pokładzie.

39. Dlatego też między 1982 a 1986 rokiem pas startowy został wydłużony do 1800 metrów. Tylko o 200 metrów, ponieważ przeszkodą do dalszego wydłużenia płyty lotniska był ocean.

40. W 2000 roku ponownie wydłużono długość pasa startowego, który na dzień dzisiejszy posiada 2781 metrów długości. Część tego przedłużenia została utworzona na 180 70-metrowych słupach wmurowanych w dno oceanu.

41. 23 lipca 2016 roku międzynarodowy port lotniczy na Maderze otrzymał nowego patrona – Cristiano Ronaldo.

42. Autonomiczne Terytorium Madery posiada drugie lotnisko – na wyspie Porto Santo. Lotnisko to obsługuje głównie loty z Portugalii kontynentalnej, a także Madery i Madrytu. Jest też lotniskiem zapasowym w razie niekorzystnych wiatrów panujących podczas lądowania samolotów na lotnisku na Maderze.

43. Na Maderze co roku tuż przed rozpoczęciem Wielkiego Postu odbywa się karnawał samby, który na nieco mniejszą skalę przypomina ten znany nam z Rio de Janeiro. Tak samo jak i w Brazylii, na maderskich ulicach odbywają się kolorowe pochody w rytm ognistej muzyki.

44. Również statua Chrystusa Odkupiciela znana nam z Rio de Janeiro w mniejszej wersji wznosi się na Maderze.

45. Noworoczny pokaz sztucznych ogni na Maderze został wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa, jako największe tego rodzaju show na świecie.